Το "κρυφό σχολειό". Μύθοι και πραγματικότητες

Με αφορμή (και) το σύνθημα σε τοίχο Λυκείου της Κω.
Κάπου εδώ θα πρέπει να διευκρινήσω ότι όσα αναφέρονται πιο κάτω χρησιμοποιούνται παραδειγματικά. Το δε-θυμάμαι-το-τίτλο-του-γνωστό- όμως βιβλίο της Άννας Φραγκουδάκη είχε ήδη από την δεκαετία του '80 με ενάργεια αποτυπώσει τι άλλο πρόσφερε, εκτός από το μήλο στην Άννα, ο αγνός και αθώος Μίμης του εμβληματικού και κατεξοχήν Αναγνωστικού της Α΄Δημοτικού. Στους μικρούς μαθητές... Ο μπαμπάς αφέντης, τα παιδάκια υπάκουα και καλοχτενισμένα, η μητέρα σιωπηλή και νοικοκυρά κι Άννα σα κορίτσι υπάκουη στον Μίμη που είναι άντρας. Κι όλοι μαζί σκοτώνονται να φιλήσουν το χέρι του παπά. Ψυχολογία της υποταγής και ανακύλωση στερεοτύπων. Κι όσον αφορά το γεγονός ότι ένα (οποιοδήποτε) κοινωνικό σύστημα χρησιμοποιεί την εκπαίδευση ως όχημα για να αναπαράγει τον εαυτό του, χαρακτηρίστικό παράδειγμα είναι το "ιδιότυπο σχολείο" που περιγράφει ο Καρκαβίτσας στην αρχή του "Ζητιάνου" και περιέχεται στο βιβλία Λογοτεχνίας της Γ' Γυμνασίου (Κράτήστε τα βιβλία σας! Είναι συλλεκτικά. Τελευταία έκδοση... Θα πιάσουνε πολλά φράγκα στο μέλλον...). Δικό του αναλυτικό πρόγραμμα (πως να γίνετε καλοί ζητιάνοι), δικά του μαθήματα (1η ώρα: Πως να παριστάνετε καλά τον κουτσό, 2η ώρα: Πως να παριστανετε σωστά τον ηλίθιο, etc), δικό του σύστημα αξιολόγησης (εσύ πόσο καλά παριστάνεις τον ζητιάνο;), δικά του πρότυπα και σύμβολα (ονομαστοί ζητιάνοι και ραβδιά ζητιανιάς). Δική του Κοσμογονία εν τέλει που "αιτιολογεί" αυτόν τον τρόπο ζωής και, άρα, τον δικαιώνει και τον δικαιολογεί προκαταβολικά όντας αυτός τέτοιος θεία βουλήσει.
Μιλούσα τις προάλλες με συνάδελφο θεολόγο, πολύ καλό και ευαίσθητο άνθρωπο, με όρεξη και διάθεση για δουλειά, και -όπως το 'φερε η κουβέντα- ρώτησα αν συμφωνεί που στην Ιστορία της Β' Γυμνασίου τα κεφάλαια τα σχετικά με τις αιρέσεις, τα αίσχη του Θεοδοσίου και τον Ιουλιανό δεν διδάσκονται. Προσέξτε! Μιλάμε για Ιστορία. Όχι για Θρησκευτικά (που κι εκεί αμφισβητήσιμο είναι αν νομιμοποιείται κανείς να αποσιωπά την αλήθεια... ). Πήρε ένα πολύ δυστυχισμένο ύφος, σαν παιδί που το πιάσανε στα πράσα με το χέρι στο βάζο με την μαρμελάδα, και προς μεγάλη μου (πόσο μαλάκας είμαι!) έκπληξη μου απάντησε ότι καλώς ισχύει αυτό "για να μην μπερδευτούν τα παιδιά". "Καλά", κατόρθωσα να ψελλίσω, "και θα αποσιωπήσουμε μια αλήθεια, θα τους πούμε ψέμματα? " Στάση ομοίως σταθερή κι αμετακίνητη.- "Καλύτερα, από το να μπερδευτούν". Η σταθερότητα παρέμεινε ακόμα κι όταν παρατήρησα ότι δεν είμαστε εκκλησιαστικό σχολείο, ούτε ζούμε σε κάνα θεοκρατικό κράτος κι ότι σκοπός μας δεν είναι να προφυλάξουμε τους μαθητές μας, αλλά να τους παράσχουμε ότι απαιτείται, ώστε να αναπτύξουν δικιά τους κρίση. (Ωστόσο, θα ήταν άδικο να σχηματίσει κανείς την εντύπωση ότι όλοι οι θεολόγοι είναι μόνο έτσι. Άλλος συνάδελφος θεολόγος, ιδιαίτερα οξυδερκής και καταρτισμένος, διαφώνησε κάθετα με το γεγονός, καθότι διέβλεψε στα θέματα που αποσιωπούνται την απώλεια μιας ευκαιρίας για μια πολύ ιδιαίτερη και δημιουργική διδακτική διαδικασία. Το όνειρο μου είναι κάποτε μαζί μ' αυτόν και με κάποιο Βιολόγο να συνδιδάξουμε την "Γένεσι" του Ελύτη υπό σκοπιά λογοτεχνική, θεολογική και επιστημονική ).

Το γεγονός αυτό με παρακίνησε και το έψαξα λιγάκι το θέμα... Παρατήρησα, λοιπόν, πως και στην ιστορία της Α' Γυμνασίου το κομμάτι της Προϊστορίας που αναφέρεται στον προϊστορικό άνθρωπο (Νεάντερταλ, Αυστραλοπίθηκος, Χόμο Ερέκτους και τέτοια) είναι, αναμενόμενα, εκτός ύλης, ενώ και στην Βιολογία η θεωρία της Εξέλιξης - πολύ βολικά - είναι στο τέλος του βιβλίου, εκεί δηλαδή που δεν φτάνει ποτέ ο χρόνος να διδαχθεί. Και κάπου εκεί θυμήθηκα την φιλόλογο μου της Α' Λυκείου που είχε κηρύξει ιερό πόλεμο -την ώρα που υποτίθεται πως δίδασκε - στο πολύ καλό βιβλίο του Σταυριανού "Ιστορία του Ανθρωπίνου Γένους"- μόλις δυο χρόνια άντεξε στην αβάσταχτη ελαφρότητα ελληνικού σχολείου. (Το βιβλίο. Η συνάδελφος -πια- αντέχει ακόμα... Κάπου εδώ μάλλον θα έπρεπε να την ευχαριστήσω... Πού αλλού θα έβρισκα τέτοιο παράδειγμα προς αποφυγήν;) Εννοείται, επίσης πως ούτε κουβέντα γίνεται για την μη ύπαρξη του "Κρυφού Σχολειού" και για ρόλο της Εκκλησίας στην Επανάσταση του '21. Κανείς Έλληνας μαθητής δεν θα διδαχθεί ποτέ πως το "Κρυφό Σχολειό" είναι μύθος, ένας θρύλος που έντεχνα πλάσαραν εκκλησιαστικοί κύκλοι μετά την Τουρκοκρατία, για να δικαιολογήσουν την ιδιαίτερα ενδοτική - πλην εξαιρέσεων όπως ο

"-Έτσι, λοιπόν, καταργήθηκαν το 2012 τα σχολικά βιβλία..

Παπαφλέσσας και ο Ησαΐας των Σαλώνων- πολιτική της Εκκλησίας απέναντι στις οθωμανικές αρχές, ενδοτική ακόμα κι αν υποθέσουμε πως ήταν αγαθών προθέσων με σκοπό την αποφυγή διώξεων από την μεριά των Τούρκων. (Εκτός κι αν δεν είναι αληθινή, ας πούμε, "Η Μεγάλη του Γένους Σχολή" ή εάν ήταν τόσο ηλίθιοι οι Τούρκοι και δεν την είχαν πάρει χαμπάρι κάτω απ' τη μύτη τους... )Κανένας μαθητής δεν θα μάθει ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός (Μια παρεκβασούλα: Πιτσιρικάς έσπαγα το κεφάλι μου τι είναι αυτό το πράγμα οι "Παλαιαί Πάτραι". Είναι αυτό που γνωρίζουμε ως Πάτρα. "Αι Νέαι Πάτραι" ήταν η πολίχνη που είναι γνωστή σήμερα με το όνομα Υπάτη, στη Φθιώτιδα, από την οποία το έσκασε η χατζιδάκειος προσευχόμενη παρθένος και πήγε στη Λαμία μετά από 20 φθινόπωρα και άνοιξη καμία . Αυτή ήταν η άχρηστη πληροφορία της ημέρας!) αντί να υψώνει το ιερό λάβαρο της Επανάστασης, προσπαθούσε να την αναστείλει και μόνο όταν είδε ότι βρέθηκε προ τετελεσμένων και ότι, εάν προσπαθούσε να δείξει νομιμοφροσύνη, θα κινδύνευε πλέον ως φυσική παρουσία από τους Τούρκους, τότε προσχώρησε στους κύκλους των επαναστατών. Κανένας Έλληνας μαθητής δεν θα μάθει πως το Άγιο Όρος διέπονταν υπό προνομιακό καθεστώς επί Τουρκοκρατίας και ότι, πέρα του γεγονότος ότι διατηρεί παρόμοια σχέση με το ελληνικό κράτος, φρόντισε να το ανανεώσει κι επί Κατοχής ερχόμενο σε συμφωία με του Γερμανολυς. Κανένας μαθητής δεν θα μάθει ότι η Εθνική Γιορτή της 25ης Μαρτίου είναι ψευδεπίγραφη κι όχι μόνο γιατί η Ελληνική Επανάσταση είχε ήδη ουσιαστικά ξεκινήσει εκτός ελλαδικού χώρου τον Φλεβάρη του 1821 στην Μολδοβλαχία. Αλλά και

"- Δέσποτα, μας πρόλαβαν οι Καλαματιανοί" "-Δεν πειράζει, έχουμε καλύτερες δημόσιες σχέσεις"

και στον ελλαδικό χώρο, ήδη από τις 10 Μαρτίου και μετά όλη η Πελοπόννησος ήταν σε αναβρασμό, κι ακόμα γιατί κατά τις 15 του Μάρτη συνέβη ένα γεγονός που θεωρείται η πρώτη σύρραξη της Επανάστασης από πολλούς (θανατώθηκαν σε ενέδρα Τούρκοι απεσταλμένοι του πασά της Τριπολιτσάς ) στις 17 Μάρτη στην Αρεόπολη είχαν ήδη ξεσηκωθεί οι Μανιάτες , και τέλος γιατί ήδη είχαν κηρύξει την επανάσταση στις 21 Μαρτίου οι Καλαβρυτινοί κι η Καλαμάτα ήταν ήδη ελεύθερη στις 23 του Μάρτη (γεγονός που με μπέρδευε όταν ήμουν παιδάκι και πήγαινα στον εορτασμό. Πως γίνεται και απελευθερώθηκε στις 23, αφού η Επανάσταση ξεκίνησε στις 25;).

Καταλαβαίνετε ότι μετά από όλα αυτά, δεν απόρησα που τις προάλλες που ζήτησα από τους μαθητές μου να μου σχολιάσουν τον Ευαγγελισμό ως σκηνή από αρχαία τραγωδία (περιπέτεια, τραγικότητα, αγγελιοφόρος), βρέθηκαν κάποιοι που εξανέστησαν κι απάντησαν σκανδαλισμένοι ότι τι πράγματα είναι αυτά και τι βλαστήμιες, τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά τα ποταπά με την ιερότητα του Ευαγγελισμού. Την άλλη μέρα, τους είπα πως δεν θα πέσει φωτιά να μας κάψει, άμα μεταφέρουμε τους όρους του δράματος σ' αυτήν την ιστορία. Όταν χτύπησε το κουδούνι με κοίταξαν σαν να με έβλεπαν για τελευταία φορά... Το απόγευμα στο Facebook τους έβλεπα να συζητούν πότε θα έρθει ο καινούριος φιλόλογος... Την επόμενη ήρθαν αδιάβαστοι και έκπληκτοι που με είδαν... Πως αστόχησε το αστροπελέκι?

Για αυτό σας λέω! Υπάρχει το κρυφό σχολειό. Είναι εκείνο το σχολείο που διδάσκει τους μαθητές του τρόπους να οξύνουν τη κρίση τους... Σας αφήνω τώρα, πρέπει να γυρίσω στην τάξη. Τέλειωσαν οι πρόβες για την παρέλαση . Ένα δύο, έν δυο, εν δυο, ένα! Ένα στ' αριστερόοοοοοο. Ένα!

Υ.Γ. : Έμαθα πρόσφατα ότι συνάδελφος, επιφορτισμένος ελλείψει Μουσικού με την ευθύνη της χορωδίας σχολείου στο οποίο υπηρετούσα, ο οποίος με είχε αφήσει χωρίς χορωδία δυο μέρες πριν την γιορτή της 25ης Μαρτίου με τη δικαιολογία ότι ,επειδή έλειπε μεγάλο μέρος της χορωδίας στην εκδρομή της 'Γ δεν κατάφερε να κάνει πρόβα, στην πραγματικότητα το έκανε επειδή, όταν είδε το κείμενο της γιορτής, σκανδαλίστηκε που έκανα αναφορά μόνο στα ιστορικά γεγονότα και δεν ξεκινουσα με το "Τη υπερμάχω" αλλά με ένα κλέφτικο. Όποιες κι αν είναι ή δεν είναι ή ήταν ή θα γίνουν οι θρησκευτικές μου πεποιθήσεις, με την τέχνη τα πήγαινα πάντα καλά... Του αφιερώνω αυτό το βιντεάκι που έφτιαξα με τα χεράκια μου...

Υ.Γ. 2: Γρίφος: Στη Βερόνα δείχνουν το μπαλκόνι της Ιουλιέτας και στην Αγία Λαύρα το λάβαρο. Τι κοινό υπάρχει και ποια διαφορά;

Y.Γ. 3: Στο παρακάτω ιστορικό ντοκουμέντο αποκαλύπτεται πως ξεκίνησε ο Γερμανός για τα Καλάβρυτα και πως εξαπλώθηκε η Επανάσταση στη Χίο.